فرتوتی (frailty) مهمترین و شایعترین سندروم سالمندی می باشد که با افزایش سن احتمال بروز و وقوع آن افزایش پیدا میکند.
این سندرم به صورت کاهش در ذخایر چندگانه سیستم های بدن، همچنین کاهش در توانایی کارکردی آنها که منجر به افزایش احتمال آسیب پذیری نسبت به استرس ها و بیماری ها میشود، تعریف میگردد. ابتلا به این سندروم باعث افت عملکرد روز افزون و در نهایت افزایش احتمال مرگ میشود.
افزایش فعالیت سیستم التهابی بدن و اختلال در سیستم غدد درون ریز، به عنوان دلایل کاهش حجم عضله در فرتوتی دخیل میباشند.
فرد فرتوت(frail) در برابر بیماریهای بسیار کوچک و جزئی، ناگهان افت عملکردی شدیدی را از خود نشان می دهد. شاید تا به حال بارها شنیده باشید که مثلا فردی در مورد عزیز از دست رفته اش می گوید: حالش خوب بود، تمام کارهایش را خودش می کرد، فقط برای زخم پای دیابتی اش رفت بیمارستان و دیگر هرگز برنگشت، مگه یک زخم پای دیابتی که آن هم طرف خودش با پای خودش به بیمارستان رفته، موجب مرگ میشود؟ متاسفانه جواب این پرسش آری است! این فرد به ظاهر سالم و مستقل، در واقع کاملا فرتوت بوده است و تا به حال هم با سختی استقلال عملکردی خود را حفظ می کرده است. با وارد شدن این استرس کوچک دیگر توان خود را برای مقابله و حفظ عملکرد خود از دست داده و متاسفانه از بین می رود.
سندروم های مرتبط با فرتوتی
سارکوپنی:
تحلیل پیشرونده تخریبی عضلات بدن را میگویند که موجب ناتوانی و زمین گیری میشود
استئوپروز پوکی استخوان:
تحلیل پیشرونده استخوان ها را می گویند که موجب افزایش احتمال شکستگی میشود
خستگی عضلانی:
خستگی عضلانی یا کاهش قدرت عضلانی به شرایطی گفته می شود که به هر دلیلی عضله قدرت کافی برای انجام عملکرد صحیح خود را ندارد. که منجر به کاهش فعالیت فیزیکی و عوارض ناشی از آن می گردد.
در تقسیم بندی فرتوتی سه مرحله در نظر گرفته می شود:
سالم ( قبراق) robust
روبه فرتوتی (شکننده) pre-frail
فرتوت frail
شایان ذکر است مهمترین دسته از این سه گروه ،سالمندان رو به فرتوتی(pre-frail) هستند که میتوان با اقدامات پیشگیری و درمانی مناسب، جلو فرتوت شدن آنها را گرفت. چرا که برای سالمندانی که برای سالمندانی که به مدت طولانی فرتوت بوده اند، بهبودی خاصی را نمی توان متصور بود.
پیشگیری از فرتوتی
شناختن عوامل آن و حذف یا مدیریت آن ها
بسیاری از بیماری ها مانند دیابت یا فشار خون را نمی توان درمان نمود بلکه فقط میتوان آنها را کنترل کرد. کنترل دقیق و درست این بیماری ها تاثیر بسزایی در پیشگیری از ابتلا به فرتوتی دارد.
تمرین بدنی
یکی از اهداف اساسی مدیریت فرتوتی، داشتن فعالیت فیزیکی مستقل است از سوی دیگر فعالیت فیزیکی، خود، یکی از عوامل جلوگیری از ابتلا به فرتوتی میباشد.
تغذیه
تغذیه یکی از مهم ترین نقش ها را در پیشگیری از ابتلا به فرتوتی بازی می کند. استفاده از مواد غذایی مناسب، ویتامین ها و اسیدهای آمینه ضروری و رژیم غذایی مبتنی بر سبزیجات و ماهی مثل رژیم غذایی مدیترانه ای تا حدود ۶۰ درصد احتمال ابتلا به فرتوتی را کاهش میدهد.
پرهیز از انجام مداخلات بی/کم فایده
از آنجایی که با افزایش سن احتمال بروز فرتوتی بیشتر میشود، در نتیجه باید تا جای ممکن کمترین میزان تنش فیزیکی یا روحی به فرد سالمند وارد شود. پرهیز ازانجام مداخلات پزشکی بیفایده یا کم فایده که در عین حال استرس بزرگی نیز به بیمار تحمیل می کند مانند جراحی ستون فقرات به دلیل تنگی کانال( در شرایطی که بتوان مشکل بیمار را با اقدامات کمتر تهاجمی مانند تزریق برطرف کرد) یا استفاده از داروهای تزریقی به جای استفاده از داروهای خوراکی ، نقش به سزایی درعدم ابتلا به فرتوتی دارد.
چه کسانی باید حتما از نظر فرتوتی ارزیابی شوند:
تمامی افراد بالای ۷۰ سال
مبتلایان به چندین بیماری مزمن به صورت همزمان
کاهش وزن ناخواسته بیش از ۵ درصد وزن بدن در طول ۶ ماه
تمامی افرادی که به درجاتی دچار اختلال شناختی یا زوال عقل هستند
افرادی که به طور واضحی دچار ضعف عضلانی، خستگی های مداوم یا پوکی استخوان می باشد
چه کسانی نیاز به ارزیابی از لحاظ فرتوتی ندارند؟
کسانی که جزو پنج گروه بالا قرار نگیرند
بتوانند ۵ بار پیاپی بدون استفاده از نیروی دستها ، از روی صندلی از حالت نشسته به حالت ایستاده قرار بگیرند و یا حداقل ۲۰ پله بالا روند.
