آلزایمر چیست,پیشگیری,درمان و بهود

شایع ترین شکل زوال عقل که معمولاً بعد از ۶۰ سالگی بروز پیدا میکند آلزایمر می باشد البته انواعی از آن به صورت نادر وجود دارند که حوالی چهل تا پنجاه سالگی بروز میکند. این بیماری با تخریب روز افزون سلول های غشای مغز و تحلیل بردن حجم کلی مغز موجب اختلال در حافظه ،شناخت و شخصیت بیمار می شود.

دلایل ابتلا به بیماری آلزایمر

مجموعه ای از علل ژنتیکی محیطی و سبک زندگی در طول زمان بر مغز افراد اثر گذاشته و باعث تخریب سلول های مغزی میشود. تاکنون دلیل قطعی بیماری آلزایمر به دست نیامده است ولی در بررسی های میکروسکوپی از مغز بیماران مبتلا به وضوح موارد زیر دیده شده است:

پلاک های مغزی بتا آمیلوئید:

این کلافه های پروتئینی که بتا آمیلویید نام دارند، سلولهای مغزی را به شیوه های گوناگون تخریب میکنند و باعث بروز اختلال در ارتباطات بین سلولی میشوند.

درهم ریختگی رشته های تائو:

سلولهای مغزی برای تغذیه شدن نیاز به شبکه ای از ارتباطات سلولی سالم برای نقل و انتقال مواد مغذی دارند. این شبکه نیازمند ساختار طبیعی و عملکرد صحیح پروتئین های گوناگونی است که یکی از آنها موسوم به پروتئین تائو است. در آلزایمر، رشته های پروتئینی تائو دچار درهم ریختگی میشوند و این امر منجر به بروز اختلال در شبکه ارتباطات سلولی میشود.

عوامل خطر:

ژنتیک:

به طور مشخصی احتمال ابتلا به بیماری آلزایمر در افرادی که یکی از بستگان درجه اول آنها (پدر مادر برادر یا خواهر) مبتلا به آلزایمر باشند بیشتر است. جهش در ژنAPOE4 یکی از مهمترین عوامل بروز آلزایمر ژنتیکی شناخته می شود.

جنسیت:

بر اساس آمار جهانی، زنان مبتلا به آلزایمر بیشتر از تعداد مردان مبتلا به این بیماری می باشد. اما هنوز به طور کامل تشخیص داده نشده است که آیا واقعاً زنان استعداد بیشتری در ابتلا به این بیماری دارند یا این که دلیل این تفاوت معنادار آماری به علت طول عمر بیشتر زنان نسبت به مردان میباشد.

سبک زندگی:

تحقیقات نشان داده است عواملی مثل:

کم تحرکی
چاقی در میانسالی
عدم رعایت بهداشت دهان و دندان
سیگار کشیدن
فشار خون کنترل نشده
چربی خون بالا
دیابت کنترل نشده
مصرف بیش از حد نوشیدنی های الکلی
خواب کم
استرس و تنش زیاد در زندگی

می تواند در بروز بیماری آلزایمر نقش بسزایی داشته باشد.

از سوی دیگر عواملی مانند
تحصیلات عالیه
تعامل اجتماعی بالا
اشتغال به مطالعه
اشتغال به موسیقی
کنترل دقیق بیماری های مزمن
اشتغال به روش های از بین بردن استرس (نماز، یوگا و مدیتیشن)
آشنایی با بیش از یک زبان
میتواند بروز آلزایمر را کاهش و یا به تعویق بیندازد.

باید توجه داشت بیمار مبتلا به آلزایمر حتی در مراحل ابتدایی معمولاً در بیان علائم بیماری و حتی ابراز درد خود تا حدودی ناتوان هستند و متعاقباً توانایی کمتری در سپری کردن دوره درمان به صورت کامل دارند انها نمیتوانند تمامی توصیه های طبی را بدرستی انجام دهند و در بسیاری از موارد دچار فراموشی نسبت به مصرف دارو میشوند( که معمولاً منجر به کم مصرف کردن و یا بیش از حد مصرف کردن دارو می شود که مورد اخیر می تواند منجر به مسمومیت دارویی نیز شود)

از سوی دیگر با پیشرفت بیماری بسیاری از عملکردهای فیزیولوژیک طبیعی بدن از قبیل حفظ تعادل، بلع،عملکرد اسفنکتر های مثانه و مقعد تحت تاثیر قرار می گیرد. این تغییرات می تواند منجر به افزایش احتمال سقوط و شکستگی، بروز عفونت بخصوص پنومونی و همچنین بی اختیاری ادرار و مدفوع و متعاقباً شرم و افسردگی ناشی از آن بشود.

مهمترین علائم آلزایمر عبارتند از:

ضعف حافظه:

به طور معمول نخستین علامتی که در شروع بیماری آلزایمر جلب توجه می کند ضعف حافظه ایی است که به شکل مداوم بدتر و بدتر میشود و عمدتا در ابتدا حافظه دور را درگیر میکند.

این طبیعی است که هرازگاهی فراموش کنیم کلید خانه یا سوئیچ ماشین یا موبایل کجا گذاشته ایم و یا اینکه اسم فلان همکار یا آشنا را به خاطر نیاوریم، اما ضعف حافظه بیماری آلزایمر همیشگی و پیش رونده است و هر روز بدتر از دیروز می باشد.

باید توجه داشت در مراحل ابتدایی بیماری که فرد بیمار نسبت به کاهش قوای حافظه خود آگاه است در بسیاری از موارد از پاسخ دادن صحیح به سوالات طفره می رود و به جای پاسخ مرتبط شروع به داستان سرایی و افسانه پردازی می کند. این رخداد درافرادی که از تحصیلات یا سطح اجتماعی بالاتری برخوردارند شایع تراست.

اختلال در درک زمان و مکان:

قدرت درک زمان و مکان برای بیماران مبتلا به آلزایمر کاهش پیدا میکند، به شکلی که در مراحل متوسط هم ممکن است به راحتی در محیط آشنا گم شوند و یا ادراک خود را نسبت به روز و ماه و سال از دست میدهد.

اختلال در گفتار و نوشتار:

بیماران مبتلا به آلزایمر ممکن است بارها و بارها هنگام صحبت کردن نتوانند کلمه مورد نظرشان را به خاطر آورند و به همین خاطر، حرفشان را ناتمام بگذارند. به مرور، این اختلال گفتاری به حوزه نوشتاری هم سرایت میکند و باعث میشود آنها دچار افت مهارت های نوشتاری هم بشوند.

اختلال در تفکر و تمرکز:

آلزایمر باعث بروز اختلال در روند تمرکز و تفکر، مخصوصا در حوزه تفکرات انتزاعی نظیر اعداد و ارقام، میشود. بروز اشتباه در حساب و کتابهای مالی جزو علائم رایج این بیماری است.

اختلال در قضاوت و تصمیم گیری:

آلزایمر باعث میشود قضاوت و تصمیم گیری بیمار در رانندگی، آشپزی و حتی سایر مهارتهای ساده و روزمره، کم کم به چالش هایی بزرگ تبدیل شود.

اختلال در پرداختن به امور شخصی:

کارهای شخصی ساده و روزمره، مخصوصا آن کارهایی که انجام شان مشتمل بر گذراندن چند مرحله منظم است (مانند پختن غذا یا شستن لباس، حمام کردن) کم کم به اموری دشوار و چالش برانگیز تبدیل میشوند و در مراحل پیشرفته بیماری ممکن است بیمار حتی به خاطر نیاورد چگونه حمام میکرده یا چگونه لباس می پوشیده است.

اختلال در رفتار و شخصیت:

آلزایمر میتواند بر رفتار، گفتار و حتی بر احساسات و عواطف بیمار تاثیر بگذارد و او را به سمت افسردگی، اضطراب، بدبینی، لجاجت، زودرنجی و پرخاشگری بکشاند

از سوی دیگر به دلیل ماهیت مزمن این بیماری ، چنان بر شخصیت فرد مبتلا تاثیر بگذارد که خانواده بیان کنند که انگار هر چند یک سال یک دفعه با فرد کاملاً جدید و غریبه ای مواجه می شوند که هرگز او را نمی شناخته اند.

مراحل بیماری آلزایمر

تقسیم بندی بیماری آلزایمر ۳ مرحله یی

مرحله اولیه یا خفیف؛ ۲ تا ۴ سال
مرحله میانی یا متوسط؛ ۲ تا ۱۰ سال
مرحله نهایی یا شدید؛ ۱ تا ۳ سال

تقسیم بندی بیماری آلزایمر به صورت ۷ مرحله یی:

۱. آلزایمر پیش بالینی یا بدون اختلال

ممکن است فرد با توجه به سابقه خانوادگی مثبت از احتمال ابتلای خود به آلزایمر مطلع باشد ،یا پزشک نشانه‌هایی را شناسایی نماید که خطر ابتلا به آلزایمر را در فرد بالا می برند.

اگر در خطر ابتلا به آلزایمر قرار داشته باشید پزشک با شما در خصوص مشکلات حافظه گفتگو خواهد کرد. با این حال معمولا در مراحل اولیه هیچ علامت قابل توجهی وجود ندارد. در این مرحله، فرد کاملا مستقل است و حتی ممکن است از بیماری خود اطلاع نداشته باشد.

اختلال بسیار خفیف و یا فراموشکاری در حد طبیعی

بیماری آلزایمر عمدتا افراد مسن (بالاتر از ۶۵ سال) را درگیر می کند. در این سن ، داشتن مشکلات عملکردی خفیف نظیر فراموشکاری اندک و شایع، طبیعی است. با این حال در مرحله دوم آلزایمر، میزان افت عملکرد فرد در مقایسه با همسن و سالانش بیشتر از میزان طبیعی خواهد بود.

به عنوان مثال فرد ممکن است کلمات آشنا، نام اعضای خانواده و یا محل قرار دادن اشیا را فراموش کند. در این مرحله علائم با فعالیت های کاری یا اجتماعی تداخل ندارند. مشکلات حافظه در این مرحله همچنان خفیف هستند و دوستان یا اعضای خانواده ممکن است متوجه آن ها نشوند.

۳. اختلال یا زوال خفیف

علایم و مراحل بیماری آلزایمر در این مرحله خیلی مشخص نیستند‌. اگر چه این مرحله حدود ۷ سال طول می کشد با این حال علایم در مدت ۲ تا ۴ سال آشکار خواهند شد.

در این مرحله فقط افراد نزدیک بیمار متوجه علائم می شوند. کیفیت کار بیمار کاهش پیدا کرده و فرد در یادگیری مهارت های جدید دچار مشکل خواهد شد. دیگر علایم مرحله ۳ از مراحل بیماری آلزایمر عبارتند از:

گم شدن حتی در یک مسیر آشنا ( در هنگام رانندگی)
دشواری در یادآوری کلمات یا اسامی صحیح
ناتوانی در به یاد آوردن آنچه که فرد به تازگی با ان مواجه داشته است.
ناتوانی در به یاد آوردن اسامی یا شناخت افراد جدید
گم کردن اشیای ارزشمند یا قرار دادن آن ها در مکان نامناسب
کاهش تمرکز

در این مرحله بیمار مبتلا به آلزایمر نیازمند مشاوره است. به خصوص زمانی که مسئولیت های کاری پیچیده ای داشته باشد. فرد در این مرحله اضطراب و انکار خفیف تا متوسط را نیز تجربه می‌نماید

آلزایمر خفیف یا زوال متوسط

مرحله ۴ حدود ۲ سال طول می کشد و مشخصه آن، قابل تشخیص شدن آلزایمر می باشد. در این مرحله از مراحل بیماری آلزایمر فرد در انجام کارهای روزانه پیچیده دچار مشکل میشود.

تغییرات خلق و خو نظیر گوشه گیری و انکار نیز بیش از پیش تظاهر پیدا می کنند. کاهش پاسخ عاطفی نیز در این مرحله شایع است. علایم جدید زوال که در مرحله ۴ پدیدار می‌شود، عبارتند از:

کاهش آگاهی از وقایع در جریان یا وقایع اخیر
فراموش کردن سوابق شخصی
دشواری در مدیریت امور مالی و صورتحساب ها
در این مرحله فرد شرایط آب و هوایی و وقایع و آدرس های مهم را به یاد می آورد. اما برای نوشتن چک، سفارش دادن غذا و خرید مایحتاج نیازمند کمک باشد.

۵. دمانس متوسط یا زوال متوسط تا شدید

مرحله ۵ حدود ۱ تا ۱.۵ سال طول می کشد و نیازمند حمایت های فراوان می باشد. افرادی که از حمایت کافی برخوردار نیستند معمولا دچار احساس پرخاشگری و ظن به دیگران می شوند.

افراد در این مرحله نام خود و اعضای نزدیک خانواده را به یاد می آورند. اما در یادآوری وقایع مهم، شرایط آب و هوایی و آدرس فعلی محل اقامت شان مشکل دارند.

در این مرحله از مراحل بیماری آلزایمر فرد در رابطه با زمان و مکان دچار سردرگمی شده و در شمارش معکوس به مشکل بر خواهد خورد. در مرحله ۵ فرد در انجام وظایف روزانه به کمک دیگران احتیاج پیدا کرده و قادر نخواهد بود به صورت مستقل زندگی کند.

در این مرحله مسائل بهداشتی و تغذیه ای مشکل ساز نیست. با این حال فرد ممکن است در انتخاب لباس مناسب برای شرایط آب و هوایی و یا مدیریت مسائل مالی دچار مشکل شود.

آلزایمر متوسط تا شدید

در مرحله ۶ از مراحل بیماری آلزایمر ۵ ویژگی قابل شناسایی وجود دارند که در مدت زمان ۲.۵ سال تظاهر پیدا می کنند:

ü مرحله ۶a

لباس ها :علاوه بر اینکه فرد در انتخاب لباس ها مشکل دارد. برای پوشیدن صحیح آن ها نیز نیازمند کمک دیگران است.

ü مرحله ۶b

بهداشت : فرد برای تنظیم دمای آب در هنگام استحمام نیازمند کمک دیگران خواهد بود. به بهداشت دهان نیز دیگر توجهی نمیکند.

ü مرحله ۶c,6d,6e

توالت : با پیشرفت بیماری، ابتدا کنترل مثانه و سپس مقعد را از دست داده و نیازمند استفاده از پوشینه خواهد شد.

در مرحله ۶ از مراحل بیماری آلزایمر وضعیت حافظه وخیم تر می شود. شمارش معکوس از ۱۰ به پایین دشوار می شود. فرد همچنین در شناسایی اعضای خانواده دچار اشتباه شده و تغییرات شخصیتی شدیدی از خود بروز خواهد داد. فرد در این مرحله موارد زیر را تجربه می کند:

ترس از تنهایی
بی قراری
خستگی
خجالت
شک
توهم توطئه
فرد همچنین دچار لکنت زبان شده و از این حالت خود خسته می شود.

مشاوره در خصوص مشکلات رفتاری و روانشناختی بسیار حائز اهمیت است. در این مرحله فرد برای مراقبت از خود، انجام وظایف روزانه و حفظ بهداشت خود نیازمند کمک دیگران است. همچنین بیمار در این مرحله دچار پرخوابی در طول روز و بی خوابی در هنگام شب می شود. و در بسیاری از اوقات در حال راه رفتن بی هدف میباشد.

۷. آلزایمر شدید

این مرحله به چند زیر مرحله تقسیم می شود که هرکدام حدود یکسال طول می کشند:

a. مرحله ۷a

تکلم فرد به ۶ کلمه یا کمتر محدود می شود. به نحوی که پزشک در هنگام گفتگو با بیمار مجبور است صحبت های خود را چند بار تکرار کند.

b. مرحله ۷a

قدرت تکلم فرد تا حد ۱ کلمه قابل فهم کاهش پیدا می کند.

c. مرحله ۷c

سرعت فرد کاهش پیدا می کند.

d. مرحله ۷d

فرد نمی تواند به صورت مستقل بایستد یا بنشیند.

e. مرحله ۷e

فرد توانایی خندیدن و یا لبخند زدن را از دست میدهد

f. مرحله ۷f

فرد نمی تواند سر خود را بالا بگیرد.

حرکات بدن روز به روز دشوارتر و دردناک تر می شوند. حدود ۴۰ درصد افراد مبتلا به آلزایمر دچار کوتاهی و سفت شدگی عضلات، تاندون ها و دیگر بافت‌ها خواهند شد.

فرد همچنین رفلکس های دوران کودکی، نظیر حالت مکش را تجربه می‌کند. در این مرحله توان فرد برای واکنش به محیط از بین می رود و فرد برای انجام تقریبا تمام فعالیت های روزمره نظیر خوردن غذا یا حرکت وابسته به دیگران خواهد بود. برخی افراد در این مرحله بی حرکت می شوند. شایع ترین علت مرگ فرد در مرحله ۷ آلزایمر، عفونت می باشد.

تشخیص بیماری:

تشخیص بیماری آلزایمر بالینی بوده و نیاز به صرف دقت و حوصله بسیار و یک مصاحبه طولانی و پر جزییات که در برگیرنده جنبه های مختلف شناختی از قبیل حافظه، بررسی دید فضایی، بررسی حافظه انتزاعی، بررسی توانایی های گفتاری و شنوایی، بررسی تمرکز و…. دارد.

شایان ذکر است بسیاری از عوامل و بیماری ها می توانند علائمی شبیه بیماری آلزایمر داشته باشند و تفکیک آنها از بیماری آلزایمر و یا سایر انواع دمانس امری ضروری می باشد. برای مثال بیشترین میزان همپوشانی علائم را بیماری افسردگی با آلزایمر دارد بظوریکه نام دیگر بیماری افسردگی دمانس کاذب pseudodementia می باشد.

در مسیر تشخیص بیماری بنا به نظر پزشک از روش های تصویربرداری مثل

MRI,CT scan , PET scan , SEPECT) )

و همچنین پرسشنامه های متفاوت و تست های شخصیتی نیز می توان بهره برد.

تست های آزمایشگاهی و خون نیز بنا به نیاز هر بیمار می تواند کمک موثری در روند تشخیص و یا درمان داشته باشد.

نکاتی که قبل از مراجعه به پزشک باید حتما در نظر داشته باشید:

فرد مبتلا به بیماری آلزایمر به خصوص افرادی که فراتر از مراحل ابتدایی ابتلا میباشند، باید حتما در معیت یک همراه کاملا مطلع نسبت به شرایط بیمار به پزشک مراجعه کند.

( برای افرادی که در مراحل یک یا دو بیماری آلزایمر قرار دارد یا صرفاً برای آگاهی نسبت به شرایط شناختی خود به پزشک مراجعه می کنند وجود همراه مطلع الزامی نیست)

پزشک برای تشخیص دقیق، نیاز به جزئیات شرح حال بیمار دارد بهتر است که علائم بیماری و آنچه به ذهنتان می رسد را روی کاغذی نوشته و در مطب به همراه خود داشته باشید.
داروهای مصرفی بیمار و زمان مصرف آنها بسیار مهم هستند. بنابراین یا لیست کاملی از آنها را تهیه کرده و به پزشک ارائه دهید و یا اینکه کیسه دارویی بیمار را با خود به مطب بیاورید.

شایان ذکر است داروهای گیاهی و مولتی ویتامین ها و ….. نیز شامل داروهای مصرفی بیمار میشود.

درمان دارویی بیماری آلزایمر

هر چند که در حال حاضر درمان قطعی بیماری آلزایمر کشف نشده است ولی به لطف پیشرفت دانش، داروهای موثری که نقش بسزایی در:

کند کردن روند بیماری
متوقف کردن روند بیماری
کنترل علائم بیماری

دارند، مورد تایید FDA قرار گرفته است.

این داروها شامل دو دسته دارویی میباشند:

مهارکننده های کولین استراز( شایع ترین عارضه اسهال تهوع و استفراغ)

ممانتین( شایع ترین عارضه گیجی و خواب آلودگی)

نقش خانواده در درمان آلزایمر:

حمایت اطرافیان بیمار مخصوصاً حمایت اعضای خانواده بخش مهمی از درمان بیماری آلزایمر محسوب می شود. این حمایت ها شامل حمایت های عاطفی و عملکردی می باشد:

حمایت عاطفی:

افراد مبتلا با مجموعه ای از مشکلات شناختی عاطفی و احساسی دست به گریبان هستند.

شنیدن حرف ها و دلهره های بیمار و بها دادن به آنها
رفتارکردن به گونه ای که بیمار احساس کند شان او حفظ می‌شود و هنوز و همیشه مورد احترام خواهد بود
آرام ساختن محیط خانه و اطمینان بخش کردن آن
عدم ایجاد تغییرات زیاد در محیط خانه مثل تعویض چیدمان منزل
عدم سر و صدا و ازدحام جمعیت
قرار ندادن بیمار در شرایطی که مجبور شود چیزی را به خاطر بیاورد( به خصوص خاطرات تلخ مانند سوگ عزیزان)
پذیرفتن این واقعیت که یکی از جنبه هایی که آلزایمر مورد هدف قرار میدهد شخصیت فرد مبتلا می باشد.

حمایت عملکردی
- ایمن سازی محیط زندگی برای مثال برداشتن مبلمان اضافی و غیر کاربردی
- آموزش استفاده از توالت فرنگی به بیمار
- نصب دستگیره های ایمنی در توالت و حمام
- ایمن سازی سطوح لغزنده کف خانه
- تهیه پاپوش مناسب برای بیمار ( ترجیحا کفش جلو بسته و پشت بسته پارچه ای بدون بند)
- کم کردن از تعداد آینه های خانه( بیماران مبتلا به آلزایمر از مشاهده افراد جدید و همچنین چهره خود در آینه هراسان می شوند)

نکته قابل توجه

مراقبت از فرد مبتلا به آلزایمر نیاز به صرف انرژی و توان فیزیکی و صبر بالایی است و بسیاری از مراقبان به خصوص با طولانی شدن زمان ایفای نقش مراقبتی، تحت فشار قرار گرفته و خود نیز مستعد ابتلا به بیماری های مختلف فیزیکی ( کمردرد درد شانه و…) و روانی ( افسردگی اضطراب کم خوابی و….) میشوند. از این رو مراقبان باید از این موضوع آگاه بوده و وقت کافی برای نیازهای خود نیز اختصاص بدهد.

پیشگیری از بروز آلزایمر

هرچه سبک زندگی ما سالمتر باشد، سطح سلامت عمومی مان نیز بیشتر و احتمال ابتلا مان به آلزایمر کمتر خواهد بود:

ورزش منظم:

جدا از اثرات مفید ورزش در سلامت قلب و عروق مطالعات متعددی تاثیر مثبت ورزش بر روحیه رفتار و خلق افراد نیز اشاره کرده‌اند.

رژیم غذایی

داشتن یک برنامه غذایی کم چرب و سرشاراز میوه ها و سبزی های تازه و آنتی اکسیدان تاثیر بسیار مهمی در سلامت قلب و عروق بدن منجمله عروق مغزی و همچنین کمک به ترمیم سلول ها و پیشگیری از تخریب سلول ها دارد. همچنین استفاده از مکمل های ویتامین e ویتامین D مکمل ویتامین B12 می تواند اثرات مفیدی داشته باشد.

اجتناب از مصرف چربی های اشباع و ترانس
اجتناب از پخت و پز با ظرف های آلومینیومی و مسی
اجتناب از مصرف سیگار و الکل
نیز اثر محافظتی دارند.

روابط عاطفی، خانوادگی و اجتماعی قوی

ایجاد روابط خوب خانوادگی و اجتماعی و همچنین به وجود آوردن شبکه مناسبی از حمایت های بیرونی و اشتغال های ذهنی سالم به خصوص با گروه سنی همسالان نقش موثری در پیشگیری از بیماری آلزایمر دارد.

تحصیلات و استفاده از جنبه های مختلف شناختی مغز

یادگیری مداوم و استفاده از دانش آموخته شده و همچنین اشتغال به اموری مانند حل جدول، انجام بازی های فکری، انجام بازی های کامپیوتری مناسب می ‌تواند کمک شایانی به پیشگیری از ابتلا بکند.

نگهداری حیوان خانگی

طبق تحقیقات انجام شده نگهداری ازانواع حیوانات خانگی به خصوص گربه می تواند به پیشگیری یا تعویق انداختن آلزایمر کمک کند.

موسیقی و حرکات موزون

یادگیری، شنیدن و نواختن موسقی مناسب منجر به فعالیت قسمت های مختلف مغز به صورت همزمان به شکل مثبت می‌شود و اثر محافظتی دارد.

انجام حرکات موزون نیز علاوه بر بالا بردن توانایی فیزیکی و تعادل فرد موجب افزایش اعتماد به نفس و میزان رضایتمندی از خود، در افراد می شود.

آموزش و به کار بردن یک زبان جدید

تحقیقات نشان داده است افرادی که به بیش از یک زبان تسلط دارند به خصوص اگر آموزش زبان دوم از بدو تولد بوده باشه است (مانند هم وطنان آذری و کرد زبان) میتواند اثر محافظتی در ابتلا به بیماری آلزایمر داشته باشد