سرگیجه

سرگیجه (dizziness)

احساس چرخش که معمولا همراه با  از دست دادن تعادل بدن ( فقط احساس) سرگیجه تعریف می شود.  سرگیجه معمولاً با عناوینی مانند سبکی سر، چرخیدن اتاق به دور فرد، احساس چرخ خوردن سر توسط فرد و … بیان می شود و به دو نوع مزمن (بیشتر از دو ماه) و حاد (کمتر از دو ماه) تقسیم می شود.

بسته به طول مدت زمان علایم و تعاریفی که بیمار از علائم خود میکند، دریچه های تشخیصی متفاوتی را در ذهن پزشک باز میشود.

در حدود یک سوم  افراد بالای ۶۵ سال  سرگیجه را تجربه می کنند. با هر ۵ سال افزایش سن شیوع آن  ۱۰ درصد  بیشتر می شود و همچنین  شروع آن در خانم ها  مقداری بیشتر از آقایان است.

تشخیص و درمان سرگیجه به دلیل ارتباط مستقیم با افزایش بروز موارد زیر، بسیار حیاتی است:

• سقوط
• ناتوانی کارکردی
• سنکوپ
• سکته مغزی
• کاهش کیفیت زندگی
• ترس از سقوط
• بروز افسردگی و اضطراب
• کاهش  حضور در فعالیت های اجتماعی و اجتماع

اختلال در ارگان های متفاوتی می‌ تواند منجر به سرگیجه شود:

• گوش داخلی
• بینایی
• قلب و عروق
• سیستم خون رسانی مغزی
• کورتکس مغز و مخچه
• نخاع
• اعصاب محیطی

شایع ترین دلایل سرگیجه عبارتند از:

1. سرگیجه خوش خیم وضعیتی (BPPV)

هنگام حرکت دادن سر به صورت ناگهانی  شروع می شود و به حالت  چرخشی است. یک فرد سالخورده ممکن است متوجه شود که وقتی  در رختخواب  تغییر وضعیت می دهد و یا به بالا نگاه می کند تا چیزی را از قفسه خارج کند، دچار این سرگیجه می شود.

در اثر حرکت آزادانه ذرات داخل کانال  نیم دایره ای گوش داخلی ایجاد میشود.  این حملات سرگیجه، مختصر و جزیی هستند، زمان کوتاهی طول می کشد و می تواند همراه با تهوع و استفراغ و حرکات چرخشی  چشم نیز باشد.

خبر خوب اینکه BPPV  با داروها و با انواع خاصی از تمرینات قابل درمان است.

2. بیماری منیر

به دلیل عدم تعادل مایعات در سیستم اندولنفاتیک  گوش داخلی اتفاق می افتد که در خانم ها بیشتر از آقایان است. فرد مبتلا به صورت ناگهانی دچار کاهش شنوایی، دوره های مکرر سرگیجه و تق تق گوش، تهوع و استفراغ  می ‌شود که حتی ممکن است تا ۲۴ ساعت هم به طول بیانجامد.

در بسیاری از موارد ممکن است  منیر با سایر سردرد ها مثل میگرن اشتباه گرفته شود.

3. وستیبولوپاتی   بازگشت پذیر:

یک شکل ایدیوپاتیک سرگیجه ناشی از اپیزود های مکرر سرگیجه بدون علائم شنوایی یا علائم عصبی می باشد که حدود ۵ دقیقه تا ۲۴ ساعت طول می کشد.

خبر خوب اینکه  ۶۵ درصد موارد بهبود خود به خودی دارد.

4. نوروم آکوستیک

یک تومور خوش خیم با شیوع پایین مرتبط با گوش داخلی میباشد که موجب سرگیجه، کاهش پیشرونده قدرت شنوایی و تق تق گوش میشود و می تواند همراه با دوبینی پیشرونده و اختلال تعادل نیز باشد.

5. حمله ایسکمیک مغزی گذرا (TIA)

معمولا ناشی از استروک در مسیر ورتبروبازیلار است  که همراه با علائم دیگری مثل ضعف عضلانی، کاهش قدرت تکلم و بی حسی دست و پا ها به صورت گذرا می باشد.

6. اختلالات روانپزشکی

بسیاری از اختلالات روانپزشکی بخصوص افسردگی و اضطراب در سالمندان می تواند موجب سرگیجه بشود و از سوی دیگر خود  سرگیجه نیز می تواند موجب افسردگی و اضطراب شود.

7. مشکلات گردنی

بسیاری از مشکلات گردنی مانند تنگی شریان کاروتید، دنده گردنی، آرتروز مفاصل گردن، تیروئید بسیار بزرگ (گواتر) و …  می تواند موجب سرگیجه شود.

8. بیماریهای پزشکی

کم کاری تیروئید، کم خونی، فشار خون بالا، نارسایی ریوی، نارسایی قلبی، دیابت، عفونت ها، سکته مغزی و … می تواند موجب سرگیجه شود.

افت فشار خون ارتوستاتیک (وضعیتی)

9. افت فشار خون ناشی از افت قند

10. داروها

بسیاری از داروها به خودی خود یا به علت تداخل با داروهای دیگر میتواند موجب سرگیجه شود. تعدادی از آنها عبارتند از:

• داروهای مدر
• داروهای ضد آریتمی
• مسکن ها
• داروهای ضد افسردگی
• آنتی بیوتیک
• آنتی هیستامین ها
• داروهای ضد سرماخوردگی

تشخیص

از آنجایی که  دلایل متنوعی باعث بروز سرگیجه میشوند و از سوی دیگر به خصوص در سالمندان، به دلیل شرایط خاص فیزیکی- فیزیولوژیکی-رفتاری  خاص این گروه سنی،  تشخیص دلیل (دلایل) اصلی بروز سرگیجه – نیاز به گرفتن یک شهر حال دقیق، صبوری و دقت نظر دارد و همچنین پزشک بنا به هر مورد می تواند از آزمایش ها یا  روشهای تصویربرداری های متفاوت  و همچنین سایر اقدامات پاراکلینیک (نوار قلب،  نوار عصب-عضله، نوار مغز، تست قلبی ریوی و…) نیز بهره ببرد.

درمان

با توجه به علل بیان شده  به عنوان عوامل ایجاد سرگیجه، بسیاری از موارد سرگیجه قابل درمان و مدیریت می باشند و فقط تعداد اندکی از دلایل آن غیر قابل درمان است. برای مثال شایعترین نوع سرگیجه که سرگیجه خوش خیم وضعیتی است می ‌تواند توسط انجام یک سری مانور های حرکتی و مصرف دارو به صورت کامل هم بهبود بیابد.